Красноармейски районӗнчи шкулсенче Литература ҫулталӑкне халалласа чылай мероприяти ирттернӗ.
«Эпир вун-вун пултарулӑх ҫыннипе тӗлпулусем йӗркелерӗмӗр. Хамӑр ентешпе, пултаруллӑ, пур енлӗ талантлӑ В.В. Рудниковапа иртнӗ тӗлпулу та чылайччен асра юлӗ», — тесе пӗлтерет кун пирки вӑл тӑрӑхри Р. Яковлева.
Валентина Васильевна Ҫӗнӗ Выҫҫӑлккӑ ялӗнче ҫуралнӑ. Енӗшкассинчи пуҫламӑш шкула «4» тата «5» паллӑсемпе вӗренсе пӗтернӗ, Ҫӗрпӳ районӗнчи Виҫикасси шкулӗнче вӑтам пӗлỹ илнӗ. И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх пединститучӗн химипе биологи факультетне вӗренме кӗнӗ. Студент ҫулӗсенче спортпа туслӑ пулнӑ вӑл, тӑтӑшах ӑмӑртусене хутшӑннӑ, япӑх мар кӑтартусемпе палӑрнӑ. Аслӑ шкулта пӗлӳ илнӗ тапхӑртах вӑл тракторпа, автомашинӑпа ҫӳреме хӑнӑхнӑ, киномеханик, медсестра удостоверениллӗ пулнӑ. Алла диплом илнӗ хыҫҫӑн пӗр вӑхӑт Чатукасси шкулӗнче ӗҫлеме тӳр килнӗ ӑна. Унтан пурнӑҫ ҫулӗ Сӗнтӗрвӑрри районне илсе ҫитернӗ.
Красноармейски районӗнчи Упи ял тӑрӑхӗнче пурӑнакан вӑрҫӑ ветеранӗсене М.А. Алексеевпа У.Н. Ильинана раштавӑн 29-мӗшӗнче «Красноармейски районӗ умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» медальпе чысланӑ.
Ветерансене Упи ял тӑрӑх пуҫлӑхӗ Надежда Ивановна Дмитриева тата унтах ӗҫлекен специалист-эксперт Алина Александровна Алексеева тав сӑмахӗ каланӑ, вӗсене чысласа медальсене ҫакса янӑ.
Раштавӑн 25-мӗшӗнче Красноармейски районӗнче Литература ҫулталӑкне савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура хупнӑ. Малтанах район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Сергей Молотков тухса калаҫнӑ. Социаллӑ аталану тата архив ӗҫӗн пайӗн пуҫлӑхӗ Рена Осипова районти Литература ҫулталӑкне пӗтӗмлетнӗ. ЧНКн Красноармейски районӗнчи уйрӑмӗн ертӳҫи Зинаида Михайлова та пӗлтерӗшлӗ пулӑмсем ҫинче чарӑнса тӑнӑ.
Унтан маттуррисене чысланӑ. «Ял пурнӑҫӗ» хаҫатӑн пай редакторне Юрий Борисова, Тӗп вулавӑшӑн тӗп библиотекарьне Светлана Гурьевӑна тата ыттисене Красноармейски район администрацийӗн Тав ҫырӑвне панӑ. Чи хастар вулакансене те чысланӑ.
Кӑҫал Чӑваш Енре К.Иванов ҫулталӑкӗ пулнӑ. Трак енсем Литература ҫулталӑкне классикӑн «Нарспи» поэми тӑрӑх лартнӑ инсцинировкӑпа вӗҫленӗ. Клубсенчи пултарулӑх ушкӑнӗсем хайлаври тӗп шухӑша та халӑх патне илсе ҫитернӗ, наци колоритне те кӑтартнӑ.
Фойере вара «К.Иванов — чӑваш поэзийӗн ҫутӑ ҫӑлтӑрӗ» кӗнекесен куравӗ ӗҫленӗ.
Зоя Алексеевна Нестерова, чӑвашсен паллӑ ҫыравҫи, 1926 ҫулхи кӑрлачӑн 2-мӗшӗнче Красноармейски районӗнчи Анат Кушар ялӗнче ҫуралнӑ. Пурӑннӑ пулсан кӑҫал 90 ҫулхи сумлӑ юбилейне паллӑ тӑваттӑмӑр. Уписем паллӑ ҫыравҫа манмаҫҫӗ. Раштав уйӑхӗн 22-мӗш числинче шкул ачисем Зоя Нестеровӑна халалласа литература каҫне пуҫтарӑнчӗҫ. Уяв каҫне чӑваш чӗлхипе литератури предметне вӗрентекен йӗркелесе пычӗ. Чи малтанах презентаципе усӑ курса пурнӑҫӗпе паллашрӗҫ.
Зоя Алексеевнӑн паллӑрах кӗнекисем: «Чее мулкач» (1984), «Ют арӑма ан чуп ту» (1998), «Арҫынсем те макӑраҫҫӗ» (2003) («Чāваш ен литератури: 2003 ҫулти кӗнеке» конкурсӑн «Чи юратса вулакан чӑваш авторӗ» номинацин ҫӗнтерӳҫи), «Тӑватӑ асамҫӑ» (2006), «Пурҫӑн пӗлӗт айӗнче» (2009). Ҫыравҫӑн «Ӑҫта-ши эсӗ халӗ?» (2009) кӗнекинче калавсем тата «Ан ман, савни, ан ман», «Шырлан хӗррипе» ятлӑ повеҫсем пичетленнӗ. Кунтах унӑн «Ӑҫта-ши эсӗ халӗ», «Кунта пулман хӑна», «Шурӑ кайӑк» фантастикӑллӑ калавӗсемпе те паллашма пулать. Хайлавсенчи сӑнарсем тӗрлӗ йывӑрлӑха лекеҫҫӗ.
Ӗлӗк асатте-асаннесем халӑх сӑмахлӑхне питӗ лайӑх пӗлнӗ. Ватӑсем ача-пӑчана ятлас вырӑнне ваттисен сӑмахӗсемпе ӑса вӗрентсе пынӑ. Сасса чӑваш ҫынни пули-пулми нихӑҫан та хӑпартман. Халӑх самахлӑхӗн кашни тӗслӗхӗпе вырӑнлӑ усӑ курма тӑрӑшнӑ. Ваттисен сӑмахӗсемпе усӑ курман ҫын та пулман пулӗ чӑвашра, мӗншӗн тесен унта халӑхӑн пурнӑҫӗ ӳкерӗнсе юлнӑ. «Ӑс халӑхра», — текен ваттисен сӑмахӗ шӑпах ҫакна ҫирӗплетсе парать те ӗнтӗ. Пирӗн чӑваш халӑхӗ хӑйне нихҫӑн та ӑсла хуман, ҫак ваттисен сӑмахне вӑл питӗ лайӑх пӗлнӗ: «Ӑслӑ ҫын хӑйне ӑсла хумасть». Иван Анисимович Патмар та нумай калаҫмасӑрах пысӑк ӗҫ туса пынӑ. Халӑх сӑмахлӑхӗн пӗр пӗрчине те ҫухатас мар тесе ӗҫленӗ Красноармейски районӗнчи Яманак ялӗнче ҫуралнӑ Иван Анисимович Патмар. Чӑваш халӑх сӑмахлӑхне ялтан яла ҫитсе пӗрчӗн-пӗрчӗн пуҫтарнӑ. Иван Анисимович ваттисен калаҫӑвне тимлӗн итленӗ, кӑмӑла кайнӑ ҫавра сӑмахсене вара тӳрех хут ҫине куҫарма васканӑ. Тӑван сӑмаха питӗ юратни ҫак ӗҫе тума хистенӗ те ӑна. Халӑх сӑмахлӑхӗ урлӑ ачасене ӑс пама аван пулнине те лайӑх пӗлнӗ.
Красноармейски районӗнчи чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсем халӑх сӑмахлӑхне пухнӑ Иван Патмар ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине халалласа «Патмар пуххинчи халӑх ӑслӑлӑхӗ» конференци ирттернӗ.
Унта Упи шкулӗнчи Вера Васильева, Именкассинчи Валентина Ильина, Красноармейскинчи Виталий Михайлов тата Зинаида Михайлова, Пикшикри Людмила Тихонова, Алманчри Татьяна Григорьева, Тракри Ираида Антонова, Еншик-Чуллӑри Ирина Герасимова, Чатукассинчи Римма Яковлева тухса калаҫнӑ. Кашниех Иван Патмарӑн пархатарлӑ ӗҫӗ-хӗлӗ пирки хавхаланса каласа кӑтартнӑ.
Тухса калаҫакансем Иван Патмар пуххисенчи ҫӑварни юррисем, туй юррисем, юмахсем, ваттисен сӑмахӗсемпе каларӑшӗсем, вӗрӳ-суру чӗлхисем хамӑр халӑхӑн пысӑк пуянлӑхӗ пулнине палӑртнӑ.
Иван Патмар халӑх сӑмахлӑхне пухса тӗпченисӗр пуҫне пултаруллӑ ҫыравҫӑ, журналист, тавра пӗлӳҫӗ пулнӑ.
Конференцие Иван Патмарӑн ывӑлӗ Эдисон Патмар та хутшӑннӑ. Вӗрентекенсене вӑл ашшӗн сӑваплӑ ӗҫне пысӑка хурса хакланӑшӑн тав тунӑ.
«Эпӗ — Раҫҫей гражданинӗ». Ҫакӑн пек ятпа Чӑваш Республикинчи аслӑ классенче вӗренекен яшсемпе хӗрсем олимпиадӑна хутшӑнса хӑйсен пӗлӗвне тӗрӗсленӗ. Вӗсем Раҫҫей тата Чӑваш Республикин историйӗпе, ҫӗршывӑн тӗп саккунӗпе — Конституципе, Раҫҫейре иртекен пулӑмсемпе, политикӑри лару-тӑрупа ҫыхӑннӑ тест ыйтӑвӗсене хуравланӑ. Асӑннӑ конкурса Трак ен ачисем те хастар хутшӑннӑ.
Красноармейски районӗн пӗрлештернӗ командинче 5 ача кӗнӗ. Вӗсенчен виҫҫӗшӗ — Красноармейски шкулӗнчен, иккӗшӗ — Трак шкулӗнчен.
Ҫивӗч тупӑшура 37 командӑран Красноармейски тӑрӑхӗнчи шкул ачисем 17 вырӑн йышӑнма пултарнӑ. Тупӑшӑва хатӗрлекенӗсем маларах асӑннӑ шкулсенче общество пӗлӗвне вӗрентекен В.М. Михайлов тата В.В. Борисова пулнӑ.
Нумаях пулматсь республика шайӗнче «Аслӑ тытӑҫу» вӑйӑ иртнӗ. Ӑна «Хавал» пӗрлешӳ «Ӑнӑҫу чӗлхи» ют чӗлхе шкулӗ пулӑшнипе ирттернӗ. Конкурс «хулари» тата «ялти» номинацисемпе иртнӗ.
Трак тӑрӑхӗнчен вӑййа Упи шкулӗнчи «Ҫавал хумӗсем» тата Красноармейски шкулӗнчи «Кӑмӑл» ушкӑн хутшӑннӑ. Кашни ушкӑнра 5 шкул ачи пулнӑ.
Вӗренекенсем вӑйӑра 8 тӗрлӗ ӑмӑртура тупӑшнӑ.
«Килти ӗҫ» ӑмӑртура Чӑвашра кӑларнӑ таварсене рекламӑламалла тивнӗ. «Ҫавал хумӗсем» ушкӑн «Чесла» общество таварне, «Кӑмӑл» «Кетра» кирпӗч савучӗн таварне ӑнӑҫлӑ рекламӑланӑ.
Ачасем малалла «Кӑптак пуплев» ӑмӑртура тупӑшрӗҫ. Унта вӗсен предложенири сӑмахсене тӗрӗс вырнаҫтарма тивнӗ. «Диктант» ӑмӑртура вара ачасен чӑвашла ҫӑмӑлах мар текста тӗрӗс ҫырмалла пулнӑ. Кунта та Красноармейски район ачисем малти вырӑнсене йышӑннӑ.
«Аслӑ тытӑҫу» вӑйӑра ял шкулӗсем хушшинче Упи шкулӗн вӗренекенӗсем 1-мӗш вырӑна тухнӑ. Хула шкулӗсем хушшинче Красноармейски шкулӗ 2-мӗш вырӑн йышӑннӑ.
Кӑҫал Раҫҫей шайӗпе иртекен Литература ҫулталӑкӗнче, чӑвашсем вилӗмсӗр «Нарспи» поэма авторӗ К. Иванов ҫуралнӑранпа 125 ҫул тултарнине паллӑ тунӑ тапхӑрта Т. Кириллова аса илни вырӑнлӑ.
Тарас Кириллов 1880 ҫулхи нарӑс уйӑхӗн 12-мӗшӗнче, кивӗ стильпе, Етӗрне уесӗнчи Чӑваш Сурӑм вулӑсӗнчи Ҫеҫмер ялӗнче Кирилл Филиппов вӑтам хресчен ҫемйинче ҫуралнӑ. Ашшӗпе амӑшӗ ҫут тӗнчене килнӗ ачана Тарас ят хунӑ. Ҫулсем иртнӗ май вӑл Трак тӑрӑхӗнчи Мӑн Шетмӗри прихут шкулӗнче, ун хыҫҫӑн Ишекри икӗ класлӑ шкулра ӑс пухнӑ. 1899 ҫулта Т. Кириллов Хусан хулинчи учительсен семинарине пӗтернӗ хыҫҫӑн икӗ ҫул Етӗрне хулинче прихут училищинче, 1901–1903 ҫулсенче Шӑхасанти икӗ класлӑ шкулта учительте вӑй хунӑ. 1903–1905 ҫулсенче пултаруллӑ, мал ӗмӗтлӗ ҫамрӑк Хусан хулинчи миссионерсен курсӗнче малалла вӗренет. 1900 ҫулта Т. Кириллов ҫемье ҫавӑрать, Елизавета Васильевна Никольская хӗрупраҫпа венчете тӑрать. Елизавета пиччӗшӗ, Николай Васильевич Никольский, чӑвашсен пирвайхи хаҫатне, «Хыпара», кӑлараканӗ.
1903–1905 ҫулсенче, Тарас миссионерсен курсӗнче вӗреннӗ вӑхӑтра, ҫамрӑк мӑшӑр Н.
Колхозсем аркансан хуҫалӑхсене усламҫӑсем ертсе пыма тытӑнчӗҫ. Вӗсенчен чылайӑшӗ малаллах талпӑнать.
Нумаях пулмасть Красноармейски районӗнчи «Караево» (чӑв. Карай) тулли мар яваплӑ обществӑна Израиль консультанчӗсем килсе кайнӑ. Ахальтен мар чӗнсе илнӗ вӗсене. Карайсемшӗн вӗсен сӗнӗвӗсем тем пекех хаклӑ пулнӑ.
Израиль хӑнисем выльӑх-чӗрлӗх ӗрчетес ыйтусемпе канаш пама килнӗ. Малтанах вӗсем выльӑх-чӗрлӗхе тытмалли витесемпе, вӗсене мӗнпе тӑрантарнипе паллашнӑ. Унтан специалистсем сумалли ӗнесене мӗнле пӑхмаллине ӑнлантарнӑ. Тӗрӗс пӑхсан ӗнесем сӗт те ытларах антарӗҫ-ҫке-ха.
Израиль консультанчӗсем пӑрусене тӑрантармалли рациона ҫӗнӗрен пӑхса тухма сӗннӗ. Общество ертӳлӗхӗ Израиль хӑнисемпе малашне те килӗштерсе ӗҫлессине пӗлтернӗ.
+17.3 °C